Προς μιαν αυγή νέα | Kofi Awoonor

Kofi Awoonor (1935-2013)

KOFI AWOONOR

ΠΡΟΣ ΜΙΑΝ ΑΥΓΗ ΝΕΑ

Κάποιες φορές, τη μοίρα
στο φύλλο διαβάζουμε το πράσινο
με τα δάχτυλα το λείο
θωπεύουμε πολύτιμο ξύλο
των πανάρχαιων δέντρων μας·
κάποιες φορές, και το ηλιοβασίλεμα ακόμα
σαστίζει, καθώς αναζητάμε
τα νήματα που κινάν προς τα εμπρός τα σύννεφα,
τον συνδυασμό εκείνο των χρωμάτων
με τους πολλαπλούς σχεδιασμούς
που ο εν αρχή καλλιτέχνης εναρμονίως συνταίριαξε

Πήραν και πάλι να χορεύουν στους δρόμους
οι γέλωτες οι παιδικοί αντηχούν
μες στο σπίτι
Στην ακροθαλασσιά, τα σύνωρα χαλάσματα
από τις τελευταίες καταιγίδες
τον πλούτο θυμίζουν των προγόνων
λεηλατημένο υπεξαιρούμενο ενεχυριασμένο
από κάποιον προπάππο απερίσκεπτο
που σαν λόρδος ζούσε
και τις επερχόμενες γενιές οδήγησε στην
απόγνωση
και τον αφανισμό

*

Μα ποιος λέει πως τελείωσε ο χρόνος μας
πως ο φερετροποιός κι ο νεκροθάφτης
είναι ήδη σε συνεννόηση
ή πως οι ιεροκήρυκες πήραν να αερίζουν τα ράσα τους
κι η χορωδία μαζί με τους τυμπανιστές
αρχίνησαν τις πρόβες;

Όχι· όπου ο σκώληκας τρώει
ένα στάχυ φυτρώνει.
οι μαντικές θεότητες
τον χρόνο μέτρησαν
με ατέρμονες
περί αιωνιότητας συζητήσεις

Κι ο θάνατος, όταν φανεί εν τέλει
στο κατώφλι με τη δική του την
αμίμητη κάρτα επισκέψεως
θε να βρει έναν κλήρο αγροτικό
με γέλια και χορούς αναστημένο
μα και με το γιορτάσι για το κρέας
του νιούτσικου αρνιού και για τον πορφυρόχρωμο χυλό
από της νέας της σοδειάς το καλαμπόκι

*

Είμαστε οι γιορτάρηδες
που τα χωράφια τους τα
κατέκλυσαν καθάρματα
κι άλλοι άνδρες ελεεινοί που
το γλέντι μας διέκοψαν
με τραγούδια ανήθικα και άσχημες χειρονομίες

Κάποιος είπε πως ένας ιχθύς δεινοπαθής
κολύμπησε ίσαμε τη δική μας λιμνοθάλασσα
αναζητώντας μέρος να ακουμπήσει το άχθος του
σύμφωνα πάντα με το Αρχικό Πλάνο
Δάσκαλε, αν ο κωπηλάτης δύνασαι να γίνεις
της βάρκας μας
παρακαλώ σε πράξε το, πράξε το να χαρείς.
στο ζήτησα και πριν
κάποτε σε μιαν ακτή
πίσω στην πατρίδα, όπου της
πόλεως ο αιγιαλός εσυρρικνώθη πια και τόσος έμεινε
όση και η διάρκεια η βραχεία της παιδικής μας ηλικίας

Τους ταξιδιώτες καλωσορίζουμε
που στην πατρίδα γυρνάνε με την καινούργια βάρκα
εκ του ολόρθου δέντρου αναγεννηθείς

Επίμετρο:

Ίσως αρκετοί από εμάς να θυμόμαστε το μακελειό της 21ης Σεπτεμβρίου του 2013, στο Westgate Shopping Mall, στο Ναϊρόμπι της Κένυας. Τρομοκρατική επίθεση διάρκειας 3 ημερών, με 67 νεκρούς και 175 τραυματίες, και την οποία ανέλαβε η ισλαμική τρομοκρατική οργάνωση al–Shabaab. Ανάμεσα στα θύματα της επίθεσης ήταν και ο εξέχων Γκανέζος ποιητής, συγγραφέας, κριτικός λογοτεχνίας, ακαδημαϊκός και διπλωμάτης, Κόφι Αβουνόρ (Kofi Awoonor, γεννηθείς George Awoonor-Williams, 1935-2013), ο οποίος βρισκόταν εκεί ως συμμετέχων στο Storymoja Hay Festival, ένα ετήσιο τετραήμερο φεστιβάλ λογοτεχνίας, και η παρουσίαση του οποίου ήταν προγραμματισμένη για το βράδυ της ημέρας που έγινε εν τέλει ημέρα του θανάτου του. Το ανωτέρω ποίημα είναι ένα από τα τελευταία που έγραψε και περιλαμβάνεται στην μετά θάνατον συλλογή με τίτλο Promises of Hope: New and Selected Poems (2014). Ο άδικος χαμός του άφησε, αναμφίβολα, δυσαναπλήρωτο κενό στον πολιτισμό. 

Ο Αβουνόρ υπήρξε έως και τον θάνατό του Καθηγητής Αφρικανικής Λογοτεχνίας στο Πανεπιστήμιο της Γκάνας. Σπούδασε λογοτεχνία σε Γκάνα, Ηνωμένο Βασίλειο και ΗΠΑ. Το 1975, κι αφότου ολοκλήρωσε τις σπουδές του στην αλλοδαπή, επέστρεψε στη χώρα του, οπότε και ανέλαβε το Τμήμα Αγγλικών Σπουδών του Πανεπιστημίου του Cape Coast. Διαδραμάτισε σημαντικό ρόλο στην ανάπτυξη του θεάτρου και του κινηματογράφου στον τόπο του. Τη δεκαετία του ‘80, διετέλεσε πρεσβευτής της Γκάνας σε Βραζιλία και Κούβα. Και αργότερα, από το 1990 έως και το 1994, διετέλεσε Μόνιμος Αντιπρόσωπος της χώρας του στα Ηνωμένα Έθνη και τέθηκε, παράλληλα, επικεφαλής της Επιτροπής των Η.Ε. κατά του Απαρτχάιντ. 

H πρώτη του ποιητική συλλογή με τίτλο Rediscovery (1964) κυκλοφόρησε στα φοιτητικά του χρόνια, με έντονη επίδραση –κάτι που χαρακτηρίζει, άλλωστε, και όλο του το έργο– από την προφορική ποιητική παράδοση της Αφρικής. Η ποίησή του αποτελεί συγκερασμό της ποιητικής παράδοσης της φυλής του (Ewe) και του σύγχρονου και θρησκευτικού συμβολισμού, σε μια προσπάθεια αποκρυπτογράφησης της εποχής της αποαποικιοποίησης. Επικρατεί η άποψη πως πολλά από τα ποιήματά του γράφτηκαν υπό το όραμα του θανάτου του. Είναι, αδιαμφισβήτητα, ένας ιδιαίτερος και ξεχωριστός ποιητής, που έδωσε πραγματική μάχη έτσι ώστε να επιτύχει την ενσωμάτωση στην ποίησή του τόσο της καταγωγής του όσο και του πολιτισμού αυτής. Θεωρούσε πως ο πολιτισμός στην ολότητά του βρισκόταν σε εντροπία, κι ο θρήνος του για κείνον αλλά και για τον ίδιο του τον εαυτό εκδηλωνόταν στο έργο του το ποιητικό ωσάν να έγραφε ο ίδιος για το τέλος της θνητότητάς του. Παράλληλα, ευστόχως επέκρινε εκείνο που ο ίδιος θεωρούσε ως το παρηκμασμένο φάσμα των δυτικών επιρροών (θρησκεία, κοινωνία, οικονομία) στην ιστορία των αφρικανικών λαών γενικότερα. Επιπλέον, κατέκρινε με αυστηρότητα τον απερίσκεπτο ενθουσιασμό με τον οποίο οι λαοί της αφρικανικής ηπείρου ασπάζονταν τις επιρροές τούτες, οι οποίες σταδιακά, αλλά και με μαθηματική ακρίβεια, τους οδηγούσαν στον ξεπεσμό· έναν ξεπεσμό που εκτεινόταν πολύ πιο πέρα από την απώλεια της πολιτισμικής ταυτότητάς τους.

Στο συγγραφικό του έργο περιλαμβάνονται μυθιστορήματα, θεατρικά, πολιτικά δοκίμια, κριτικές λογοτεχνίας και αρκετές συλλογές ποίησης. Μεταξύ αυτών είναι και οι ακόλουθες: Night of My Blood (1971), Ride Me, Memory (1973), The House by the Sea (1978), The Latin American and Caribbean Notebook (1992) και Until the Morning After (1987). Μυθιστορήματά του είναι τα εξής δύο: This Earth, My Brother (1971) και Comes the Voyager at Last: A Tale of Return to Africa (1992). Άλλα έργα του: The Breast of the Earth: A Survey of the History, Culture, and Literature of Africa South of the Sahara (1975), Ghana: A Political History from Pre-European to Modern Times (1990) και The African Predicament: Collected Essays (2006).

Μετάφραση-Επίμετρο: Νικολέττα Μ. Σίμωνος

Α' δημοσίευση: Θράκα